هات تپ از جمله فرایندهای فنی روی خطوط لوله می‌باشد که گرچه دارای مزیت‌های برجسته و قابل توجهی است اما از سوی دیگر خطرات و تهدیدات عمده ای نیز پیشبرد مسیر آن را تهدید می‌کند. از این حیث توجه به تمامی عواملی که می‌توانند چه به لحاظ فنی و چه ایمنی در روند کار انشعاب گرم اختلال ایجاد کند از جمله وظایف تیم‌های فنی و مهندسی بشمار می رود. عدم توجه به این عوامل ضریب حطرات احتمالی عملیات هات تپ را بسیار افزایش داده و بنابراین مجریان عملیات هات تپ و طراحان و مهندسان باید نسبت به تمامی آنها حساسیت به خرج دهند.
برای آشنایی با محاطرات عملیات هات تپ برخی از برجسته ترین تهدیدهای بالقوه در عملیات هات تپ را بر می‌شماریم؛ بدیهی است تیم فنی و مهندسی می بایست در دستورالعمل‌ها، روش‌های اجرایی و چک لیست هایی که برای انجام عملیات هات تپ تدوین می کند نسبت به آنها هوشیار باشد. البته لازم به ذکر است در بسیاری از موارد ممکن است با عوامل تهدیدزای منحصر به فرد و تکرار ناپذیری مواجه شویم که ویژه همان عملیات هات تپ مشخص است. در این قسم موارد طبیعتاً طراحان و مهندسان توان پیش بینی آنها را نخواهند داشت و چه بسا در هیچ یک از دستور کارهای مدون به آنها اشاره نشده باشد. برای رفع این ایرادات بهترین اهرم نیروی کار متخصص و متبحر است.
بدیهی است که یک اپراتور هات تپ که مسلط بر فرایندهای اجرایی می باشد و از سوی دیگر آشنایی کامل با رفتار خطوط لوله دارد میتواند بسیار مثمر ثمر باشد. علاوه بر این، مجتمع های صنعتی تولید کننده فرآورده های نفتی، گازی و پتروشیمی اقتضائات ویژه کاری خاص خود را دارند و محیط های کار در این گونه واحدها مختصات محیطی و فنی خاص خود را دارد که تنها برای کسی قابل درک است که سابقه کار و آشنایی در این گونه واحدها را داشته باشد. طبیعتاً هر محیط صنعتی محدودیت ها، الزامات و ویژگیهای خاص خود را دارد و از آنجا که عملیات هات تپ اغلب موارد در مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی را دارد بهتر آن است که اپراتورها سابقه و آشنایی کافی در خصوص کار در چنین محیطهایی را داشته باشند تا در صورت بروز هر گونه رویداد غیر متعارف چه از جانب فرایندهای مربوطه به عملیات هات تپ و چه از جانب فرایندهای مربوط به خود مجتمع قدرت واکنش سریع و آنالیز رویداد را داشته باشند.
در هر صورت و با وجود این قسم مخاطرات غیر مترقبه، برخی وقایع قابل پیش بینی و برنامه ریزی وجود دارند که در صورت عدم رعایتشان تکرار پذیر خواهند بود. مجری هات تپ باید نسبت به شناسایی و رفع پیشگیرانه این تهدیدها آگاهی کافی بخرج دهد. برخی از این موارد بشرح زیرند:
نشتی و انفجار حین جوشکاری: چنانکه می دانیم جوشکاری اسپلیت تی یا هر اتصال انتخابی دیگر روی لوله در شرایطی صورت می گیرد که لوله مملو از سیال در حال جریان است. جوشکاری از آنجا که تولید حرارت می کند و خود فرایندی احتراق زاست میتواند خطراتی را متوجه مجموعه کند. این خطر از دو جانب احساس می شود؛ اول آنکه تصادم احتراق ناشی از جوشکاری با مواد شیمیایی احتمالی در محوطه انجام کار هات تپ و تأسیسات نصب شده در محل میتوان منشأ خطر باشد. ممکن است بدون اینکه مجریان هات تپ مطلع باشند محیطی که عملیات هات تپ در آن انجام می‌شود آغشته به برخی گازهای قابل اشتعال در مقابل احتراق باشند که از راه حواس انسانی قابل شناسایی نیست و فقط با تست و ابزارهای ویژه می توان پی به وجود آنها برد. در این مواقع انجام تست‌های لازم جهت تشخیص مواد و گازهای منتشر در هوا پیش از انجام عملیات ضروری است. در این خصوص کارفرما ممکن است به دلیل غفلت یا عدم آشنایی با حساسیت های فرایند هات تپ نسبت به خطرات احتمالی اگاهی چندانی نداشته باشد. بنابراین مجریان هات تپ خود باید نسبت به چنین پدیده ای حساسیت لازم را داشته باشند.
از سوی دیگر طبیعتاً تأسیساتی نظیر کابل های برق، مواد شیمیایی سر ریز شده و آغشته شده در زمین نظیر نفت و بنزین و سایر مواد قابل اشتعال در مجاورت محل جوشکاری اسپلیت تی موجود باشند که بر اثر اصابت جرقه های جوشکاری حریق ایجاد کنند. در این خصوص باید آگاهی کامل نسبت به تبعات وجود این مواد وجود داشته باشد و مجری هات تپ باید کاملاً محیط را بلحاظ ایمنی از این جنبه ها ایمن کند. جنبه دوم ماجرا خطری است که در نتیجه حرارت جوشکاری سیال درون لوله را تهدید می کند، چراکه اگر سیال نسبت به حرارت ایجاد شده حساسیت داشته باشد میتوان همچون یک منبع احتراق عمل کند. در این صورت اگر نکات ایمنی رعایت نشود ممکن است شاهد فجایعی نظیر انفجار خط و تحمیل صدمات و آسیب‌ها و خسارات جبران ناپذیری باشیم. در این خصوص مجری هات تپ و علی الخصوص تیم فنی و مهندسی وی با دریافت اطلاعات کامل از مشخصات فنی لوله و سیال دستورالعملی برای جوشکاری اسپلیت تی روی لوله تدوین کند که خطرات احتمالی را پیشگیری کند. تعداد خطوط جوش، درجه جوش، الکترود انتخابی، دمای جوش، تعداد پاس های جوش و… مواردی هستند که می بایست بر اساس مشخصات فنی لوله برنامه ریزی و تدوین شوند. مجری هات تپ حین تدوین دستورالعمل جوشکاری اسپلیت تی و نیز حین اجرای آن باید به ضخامت لوله، دمای سیال و نوع سیال و مواردی از این قسم توجه کند. در غیر این صورت میزان ریسک و ضریب خطرات بروز اشتعاب و انفجار بسیار بالا خواهد رفت. چه بسا تیم طراحی و مهندسی هات تپ به این جمع بندی برسد که انجام عملیات جوشکاری اسپلیت تی روی لوله امکان پذیر نیست. در این شرایط باید نتایج با صراحت به تصمیم گیران اعلام شود تا از روش‌های جایگزین نظیر استفاده از اسپلیت تی مکانیکی و … استفاده شود. بنابراین کتمان و پشت گوش انداختن این فاکتورها از جانب هیچ کدام از طرف های عملیات قابل توجیه نیست.
دفرمه شدن یا آسیب دیدن اتصالات:ممکن است به دلیل طراحی، ساخت یا نصب نادرست اتصال اسپلیت تی یا سدل نیپل روی لوله حین یا پس از اجرای عملیات هات تپ دچار ایراد در کارکرد شود. این مشکل از این ایراد ناشی می‌شود که اسپلیت تی توان تحمل فشار سیال و خط لوله را ندارد. در چنین حالتی ما با ایراداتی نظیر نشتی، دفرمه شدن اسپلیت تی و خود لوله اصلی، افت فشار سیال، اشتعال و حتی انفجار مواجه خواهیم بود. از این رو می بایست در هر سه گام ذکر شده دقت و احتیاط‌های ویژه داشت. در فاز طراحی باید با کسب اطلاع دقیق از فشار و دمای سیال و جنس لوله و ضخامت آن، مواد و متریالهای اولیه ای را به کار برد که توان تحمل فشار ناشی از خط را داشته باشند. به خصوص حین انجام عملیات هات تپ فشار بالایی به مجموعه وارد خواهد شد و اسپلیت تی باید آمادگی مقاومت در برابر آن را داشته باشد. افزون بر این حین ساخت نیز اپراتورها باید دستورالعمل تدوین شده ساخت اسپلیت تی را به دقت رعایت کنند. تعداد پاس جوش، نوع الکترود انتخابی، دمای جوش، و دقت در فاریند جوشکاری متغیرهایی هستند که در عملکرد اسپلیت تی در آنیهد اثرگذار خواهند بود. حین فرایند نصب اسپلیت تی روی لوله نیز به همین طور، اپراتورهای نصلب باید توجه داشته باشند که اتصال مذکور به منظور انجامعملیات انشعاب گرم هات تپ نصب می‌شود و از این رو باید مقاومت بالایی داشته باشد. در صورتی که خطوط جوش اتصالات اسپلیت تی به یکدیگر و به لوله ضعیف باشد بدون شک ظرف مدت زمان کوتاه آثار مخرب فنی خود را نشان خواهد داد و چه بسا خطرات ایمنی و نیروی انسانی نیز خلق کند. بنابراین جنس متریال‌ها و مواد اولیه، ضخامت آنها، الکترودها، تعداد پاس جوش، دقت درجوشکاری و… عواملی محسوب می‌شوند که با دقت در آنها می توان از بروز خطرات ایمنی و فنی در این خصوص ممانعت کرد. بهترین و مطمئن ترین راه حل برای تست صحت و دقت عملکرد اتصال اسپلیت تی حین و پس از انجام عملیات هات تپ، انجام تست‌های جوش و فشار روی آن باشد. تست جوش به منظور حصول اطمینان از جوشکاری مناسب خطوط و اتصالات انجام می‌گیرد. بسته به میزان حساسیت کار میتوان از تست‌های PT، اولتراسونیک، رادیوگرافیک و نظایر آن استفاده کرد. همچنین پس از نصب اتصال اسپلیت تی روی لوله نیز ترجیح بر آن است که به منظور تأیید مقاومت اتصال در مقابل نشتی سیال تست فشار هیدرواستاتیک روی آن انجام گیرد. در این تست فشاری به میزانی کمی بیشتر از فشار سیال خط لوله وارد می‌شود و به این ترتیب صحت عملکرد آن تست می شود؛ به این ترتیب که اگر اتصال اسپلیت تی در مقابل فشار هیدراستاتیک وارده تاب و مقاومت داشت می توانیم مطمئن شویم که اتصال در مقابل فشار سیال عملکرد صحیحی خواهد داشت.
هات تپنشتی و انفجار حین عملیات هات تپ: ممکن است به دلیل اتصال نامناسب قطعات و اتصالات حین انجام عملیات هات تپ و چه بسا پس از آن دچار مشکلاتی نظیر نشتی و حتی بروز انفجار باشیم. به این دلیل در خصوص نصب اتصالات باید بسیار دقیق عمل کرد. نصب ولو روی اتصال اسپلیت تی از این جهت از اهمیت بالایی برخوردار است. باید بین ولو و اسپلیت تی یک گسکت متناسب با شرایط کار قرار داده شود و همچنین پیش از نصب خود ولو نیز باید تست شود تا نسبت به عدم نشتی آن اطمینان حاصل شود.
آسیب دیدن دستگاه هات تپ حین عملیات: ممکن است دستگاه حین انجام عملیات هات تپ دچار آسیب دیدگی شود و به این صورت عملیات هات تپ دچار خدشه شود. در این خصوص نیز انجام اقدامات پیشگیرانه ضروری است. یکی از دلیایل این امر میتواند ناشی از این باشد که دستگاه بدلیل فرسودگی یا هر ایراد دیگر توان تحمل فشار سیال خط را ندارد. بنابراین در این خصوص نیز انجام تست هیدرواستاتیک پیش از انجام هات تپ توصیه می شود. ممکن است دستگاه بدلیل فقدان امکانات یا عدم آشنایی مجری هات تپ بلحاظ سایز و سایر خصوصیات برای انجام هات تپ اشتباه انتخاب شده باشد. در این مورد نیز تیم مهندسی هات تپ باید متعهدانه نسبت به این مسئله حساسیت به خرج دهد. در هر صورتی تست فشار هیدرواستاتیک بهترین معیار برای محک توان انجام عملیات توسط یک دستگاه هات تپ است.
منبع: هات تپ تیم